مروزه در فضای کسب و کار، قرارداد چارتر و مدل کسب و کار مبتنی بر چارتر، به قراردادهایی گفته میشود که یک دارایی یا حق مشخص، برای یک مدت معین یا برای یک انجام یک عمل مشخص، از سوی چارتردهنده به چارترگیرنده اجاره داده میشود. نخستین قراردادهای چارتر تجاری در دوران جدید، برای چارتر کردن کشتیها منعقد شدهاند، در حدی که هنوز خیلی از فعالان صنعت حمل و نقل، قرارداد چارتر را معادل قرارداد اجاره کشتی میدانند.
چارترپارتی
قراردادی است که بوسیله آن مالک کشتی موافقت میکند که کشتی خود یا قسمتی از آن را برای حمل کالا از بندری به بتدر دیگر در اختیار تاجر یا شخص دیگری که اجاره کننده نامیده می شود بگذارد و در ازاء آن کرایه دریافت کند. یا اینکه کشتی خود را برای مدت زمان معینی اجاره دهد، که در این حالت مبلغ پرداخت شده را اجاره می نامند.
بطور کلی یک کشتی را به دو طریق میتوان اجاره کرد:
الف – قراداد اجاره کشتی بر اساس کنترل کامل اجاره کننده :
این نوع قراداد اجاره کامل کشتی به صورت بدون خدمه می باشد که اصطلاحا به نامهای Charter by demise یا Bare Boat Charter معروف میباشند . اجاره کننده کشتی , کشتی را بدون کارکنان آن برای مدت موقت ( بستگی به مدت اجاره آن ) اجاره می نمایند و خود مسئولیت تامین خدمه کشتی و پرداخت دستمزد آنها را به عهده دارد . امروزه این نوع قرارداد کشتی دربستی بندرت منعقد میگردد .
ب: قراردادهای اجاره زمانی کشتی (Time Charter Contract)
در این نوع قرارداد کشتی برای مدت معینی اجاره داده میشود و مدت اجاره آن ممکن است از سه ماه تا ۲۰ سال باشد و همچنین ممکن است کشتی برای مدت زمان یک سفر ساده و یا چند نوبت سفر , اجاره میگردد. اصولا شرکتهای کشتیرانی هنگامی که مقدار کالای پیشنهاد شده برای حمل بیش از ظرفیت حمل کشتیهایشان باشد نسبت به اجاره کشتی بر اساس زمانی Time Charter اقدام می نمایند . برای مثال ممکن است کشتی برای سفر رفت و برگشت از بلژیک به ژاپن و یا از اروپا به خاورمیانه اجاره گردد , در این صورت صاحب کشتی بر اساس مدت زمانی که کشتی خود را اجاره داده است , مبلغ اجاره را دریافت مینماید مبلغ مورد اجاره کشتی تقریبا همیشه پیشاپیش پرداخت میگردد و نحوه پرداخت کرایه معمولا برای هر ۱۵ روز و یا ۳۰ روز میباشد . ممکن است مبلغ اجاره به صورت کلی ( Lump Sum )باشد یعنی مبلغ اجاره بر اساس هر تن ظرفیت کشتی محاسبه نشود , ولی معمولا اساس محاسبه مبلغ اجاره بر مبنای ظرفیت حمل کشتی یا Dead Weight میباشد که اغلب بر اساس هر تن ظرفیت کشتی در طول یک ماه مورد محاسبه قرار میگیرد .
در قراردادهای اجاره زمانی کشتی , اجاره دهنده یا صاحب کشتی موظف است خدمه کشتی را تامین نماید . به عبارت دیگر هزینه اجاره در بر گیرنده دستمزد خدمه که از طرف اجاره کننده تامین می گردد و هم چنین آذوقه آنها نیز خواهد بود . به علاوه صاحب کشتی مسئول پرداخت هزینه بیمه بدنه کشتی و هزینههای تعمیر و نگاهداری کشتی میباشد .
اجاره کننده یا Charter درمقابل پرداخت کرایه , مجاز است کشتی رابه صورت کامل ( یا قسمتی از آن را ) با هر نوع کالای مجاز Lawful Merchandise بارگیری نماید .
اجاره کننده باید مخارج سوخت در دریا و بنادر را بپردازد به علاوه مخارج بندری , عوارض دریائی Light dues , هزینه عبور از کانال , اجاره یدک کش , عوارض اسکلته , هزینه بارگیری , بارچینی , تخلیه و هر نوع مالیاتی که بر محصولات تحمیل گردد به عهده اجاره کننده میباشد .
چنانچه کشتی در اثر شکستگی , نقص فنی و یا حادثه از حرکت باز ایستد , برای مدت زمان تلف شده ناشی از اتفاقات فوق اجاره تعلق نمی گیرد .
ج: اجاره کشتی برای سفر مشخص (Voyage Charter Party)
در این نوع قراداد کشتی برای حمل محمولات مذکور در قرارداد بین بنادر مشخص و برای یک یا چند سفر مورد توافق اجاره می گردد . در این نوع قرارداد نام کالا و چگونگی بسته بندی آن ( مثلا به صورت فله , کیسه ای یا بشکه ای ) ذکر می گردد .