در این مقاله انواع بار به سه دسته:
- بار خشک
- بار مایع
- بار خاص
تقسیم بندی می شود، که هر کدام از این تقسیم بندی ها شامل دسته های دیگری است. بار خشک شامل بار فله، بار عمومی، کانتینر، بارهای یخچالی و رورو. بارهای مایع اغلب شامل نفت خام می شود اما می تواند شامل بارهای شیمیایی و گازهای مایع شده نیز باشد. بارهای خاص نیز شامل مسافر، دام و همچنین بارهای سنگین می باشد.
کشتی های حمل بار خشک
1- کشتی های باربری عمومی (general cargo ship)
اگر چه امروزه بیشتر از کشتی های فله بر و کانتینر بر استفاده می شود، اما هنوز کشتی های حمل کالای عمومی در حال خدمات رسانی هستند. این کشای ها دارای انبارهایی با درب های بزرگ هستند به گونه ای که بارهای حجیم و سنگین را که قابل بسته بندی نیستند یا در داخل کانتینر جای نمیگیرند را بتوان حمل نمود. در برخی موارد جرثقیل هایی بر روی عرشه قرار می گیرند به گونه ای که شناور بتواند بدون نیاز به جرثقیل های ساحلی به جابجا کردن و انتقال بار بپردازد. برخی از این کشتی ها دارای عرشه میانی هستند به گونه ای که بتوان کالاها را در چند طبقه روی هم قرار داد.
از این نوع کشتی ها برای حمل بارهای فله(بدون بسته بندی) همچون زغال سنگ، غلات و سنگ معدن استفاده می شود. این نوع کشتی ها معمولا در ابعاد بزرگ ساخته می شوند و دارای انبارهای متعددی هستند که توسط درب هایی پوشیده می شوند. تخلیه و بارگیری بارهای فله به سه روش اصلی انجام میشود که عبارتند از: چنگک، دساگاه مکنده و تسمه نقاله. برخی از کشتی های فله بر مجهز به جرثقیل هستند و عملیات تخلیه و بارگیری بدون نیاز به تجهیزات بندری در آن ها صورت می گیرد.
3- کشتی کانتینر بر (container ship)
اصلی ترین شیوه حمل و نقل کالا در در جهان استفاده از کانتینر و جابجایی آن توسط کشتی کانتینر بر است. یک کانتینر به راحتی قابلیت جابجایی توسط کشتی، قطار و کامیون را داراست و به دلیل اینکه ابعاد کانتینر استاندارد است، حمل و نقل کالا راحت تر صورت می گیرد. هر نوع کالایی از جمله مواد خوراکی، تجهیزات الکترونیکی و اتومبیل را می توان توسط کانتینر جابجا نمود. همچنین برای حمل کالاهای بسته بندی و پالت شده، بار مایع و بار یخچالی از کانتینر استفاده می شود.
کانتینرها دارای ابعاد استانداردی هستند که با عبارت TEU شناخته می شوند که از لحاظ طولی برابر با 20 فوت و در دو اندازه 20 فوت (1 TEU) و 40 فوت (2 TEU) قرار دارند.
4- کشتی یخچالی (refrigerator ship)
کشتی هایی برای حمل مواد یخچالی، مواد فاسد شدنی مانند میوه و گوشت ساخته شدند. این نوع بار درون انبار این کشتی ها به صورت بسته بندی شده و تحت دمایی مشخص بارگیری می شوند. امروزه کشتی های کانتینری با قابلیت حمل مواد یخچالی، جایگزین کشتی های یخچالی شده اند.
5- کشتی رورو (RO-RO ship)
کشتی های رورو در شکل های مختلفی وجود دارد مانند کشتی حمل وسایل نقلیه و کشتی حمل تریلی کامیونت ها اما یکی از بزرگترین انواع این کشتی ها کشتی حمل خودرو است. این کشتی لبه های کناری مرتفعی دارد که می تواند چندین عرشه برای پارک خودرو را در خود جای دهد و هر یکی از این عرشه به وسیله سطوح شیبدار به یکدیگر متصل هستند. ظرفیت حمل این نوع کشتی با واحد خودرو مشخص می شود که با واحد CEU شناخته می شود. بزرگترین کشتی حمل خودرو دارای ظرفیت ۸۵۰۰ CEU است.
کشتی های حمل بار مایع
این کشتی ها که به تانکر معروف هستند برای حمل بار مایع استفاده می شوند. اولین تانکر برای نخستین بار در اواخر قرن نوزدهم و با توانایی حمل مایعات بدون نشتی درون فلزات، ساخته شد. این کشتی ها نیز همانند کشتی های فله بر، با توجه به رشد اقتصاد جهان، در ابعاد بزرگتر ساخته شدند به طوریکه بزرگترین کشتی تانکر حال حاضر ۴۰۰۰۰۰ تن مایع را حمل می کند. این نوع کشتی ها دارای مخازن متعددی است که از طریق سیستم لوله کشی با هم در ارتباط است.
1- کشتی نفت کش (tanker ship)
بزرگترین کشتی های دنیا، شناورهای نفت کش VLCC و ULCC هستند. این کشتی ها برای حمل نفت خام و انتقال آن به پالایشگاه های سطح جهان جهت تبدیل به محصولات نفتی، ساخته شده اند. معمولا این کشتی ها در دور از ساحل و در برخی ترمینال ها بارگیری می شوند و به علت بزرگی این کشتی ها قادر به پهلوگیری در هر بندری نیستند.
2- کشتی حمل مواد شیمیایی (chemical carrier)
این نوع کشتی ها معمولا وزنی برابر ۵۰۰۰ تا ۴۰۰۰۰ تن دارند و اغلب بسته به نوع باری که حمل می کنند، تجهیزات بر روی آن نصب می شود. این تجهیزات شامل سیستم های گرمایش و سرمایش و همچنین سیستم آلایش مواد به جا مانده از باری که قبلا در این کشتی بارگیری شده و مواد شیمیایی برای بارگیری بعدی متفاوت از بار قبلی است.
3- کشتی حمل گاز (gas carrier)
این کشتی ها پس از کشتی های نفت کش ایجاد شدند و دارای سیستم های پیشرفته و خاصی هستند. این کشتی ها برای حمل گازهای مایع (LNG و LPG) تحت یک فشار خاص طراحی شده اند و معمولا شکل مخازن این کشتی ها ،جهت ایجاد استحکام بیشتر، به صورت کروی است. کشتی های LNG معمولا دارای طول بیشتری نسبت به کشتی های LPG هستند. یکی از بزرگترین کشتی های LNG کشتی های Q-Flex با گنجایش بیش از ۲۶۶۰۰۰ متر مکعب گاز مایع می باشد.
کشتی های حمل بار خاص
منظور از بار خاص، باری است که در دو دسته قبل (خشک و مایع) قرار نگیرد. برخی از بارها هستند که در دسته خاص قرار می گیرند.
1- کشتی مسافربری (passanger ship)
این دسته بندی شامل یک کشتی که ۱۰ مسافر تا یک کشتی مسافری تفریحی که تا ۶۰۰۰ مسافر را حمل می کند، می شود. کشتی های مسافری امروزه دارای تجهیزات رفاهی و گردشگری برای مسافران است مانند رستوران، سالن های تفریحی، مراکز خرید و…. یک کشتی مانند Ulysees می تواند ۱۳۰۰ خودرو و ۲۰۰۰ مسافر را با خود حمل کند. یکی از بزرگترین کشتی های مسافربری دارای ۳۶۰ متر طول و ۶۰ متر عرض است.
